Meer over het thema en programma
Thema Open Monumentendag 2023
Open Monumentendag heeft elk jaar een centraal thema, dit jaar is dat immaterieel erfgoed. Dat zijn de tradities, gebruiken en vakkennis die van generatie op generatie worden doorgegeven, evolueren en zo springlevend blijven.
Het thema is niet toevallig gekozen: wereldwijd wordt dit jaar de 20e verjaardag van de Unesco 2003 conventie voor het borgen van immaterieel cultureel erfgoed gevierd. De Europese Open Monumentendagen sluiten hier bij aan en staan helemaal in het teken van immaterieel erfgoed. In Vlaanderen doen we dit onder de noemer Met hart en ziel.
We zetten de tradities en gebruiken die gelinkt zijn aan onze monumenten centraal. Een aantal voorbeelden:
- Fanfares en harmoniën spelen in muziekkiosken.
- Religieuze gebruiken, die onlosmakelijk verbonden zijn met kerken of kapelletjes.
- Vakmanschap zoals glaskunst, schrijnwerkerij,… die cruciaal zijn voor het restaureren van monumenten.
- Het molenaarschap dat volledig in sync is met de werking van de molens
- Biercultuur en de prachtige historische brouwerijen
We zetten ook de mensen achter de monumenten in de bloemetjes, die zich met hart en ziel inzetten om ze een toekomst te geven.
Immaterieel erfgoed in Vlaanderen:
- Vlaanderen ratificeerde de conventie al in 2007
- Er staan vandaag 9 elementen immaterieel erfgoed uit Vlaanderen op de Unesco Representatieve Lijst, sommige gelinkt aan een locatie zoals de garnaalvisserij in Oostduinkerke, andere algemener zoals reuzen- en drakenoptochten, valkerij en biercultuur.
- Op immaterieelerfgoed.be kan je de meer dan 300 erfgoedgemeenschappen terugvinden die zich rond een specifieke traditie of praktijk hebben verzameld. Dat gaat van praktijken rond vertellen en taalgebruik, muziek en podiumkunsten, rituelen en feest, sport en spel, eten en drinken tot ambachten en vakmanschap.
- De werkplaats immaterieel erfgoed is het aanspreekpunt en expertisecentrum in Vlaanderen. Zij ondersteunden ook de organisatoren van Open Monumentendag bij het ontwikkelen van hun programma dit jaar.
Partners
Vlaams Architectuurinstituut
Op 10 september is het Open Monumentendag én Dag van de architectuur. We slaan de handen in elkaar en stellen een gezamenlijk programma samen waarin hedendaagse architectuur en erfgoed elkaar ontmoeten.
Een groep master- en doctoraatstudenten maken onder begeleiding van het Vlaams Architectuurinstituut de selectie in projecten en stellen ze op 10 september enthousiast voor. Op veel van de bijzondere locaties van het gemeenschappelijk programma zullen er rondleidingen, lezingen en workshops zijn. Een aanrader voor wie niet alleen van erfgoed maar ook van hedendaagse architectuur en techniek houdt.
Vlaamse Amateurmuziekorganisatie - VLAMO
Open Monumentendag werkt dit jaar ook samen met VLAMO, de Vlaamse Amateurmuziekorganisatie. Fanfarecultuur is immers typisch Vlaams immaterieel erfgoed. Onder het motto #rondjekiosk zullen heel wat fanfares op 10 september in kiosken op stads- en dorpspleinen het beste van zichzelf geven. De kiosken verdienen ook meer aandacht: ze zijn vaak prachtig ontworpen en gebouwd, maar zijn nog te vaak toe aan een fikse opknapbeurt.
PARCUM
Waar men gaat langs Vlaamse wegen, komt men kapelletjes tegen. Elke kapel heeft een eigen verhaal: soms gebouwd om rampspoed af te wenden, soms uit dank voor een klein of groot mirakel. Sommige zijn half verdwenen of opgegaan in het landschap. Maar allemaal zeggen ze ons iets over onze geschiedenis, over wat ons bezighoudt, en over de gewone levens van de miljoenen mensen in ons land.
PARCUM, het expertise en netwerkcentrum voor religieus erfgoed in Vlaanderen, nodigt iedereen uit om mee op zoek te gaan naar de kapellen in je buurt. Ze schatten dat er een zo'n 15 000 zijn, en willen ze zo goed mogelijk inventariseren en zo de veelheid en verscheidenheid ervan in kaart brengen. Daarbij kijken ze ook verder dan de kapelletjes zelf, en willen ze ook de verhalen en de tradities die errond leven optekenen. Verhalen die nog evenzeer in beweging zijn als vroeger.