Inspiratie thema 2023
Met hart en ziel!
Aan de slag met immaterieel erfgoed!
De mogelijke aanknopingspunten zijn bijna oneindig: plaatselijke gebruiken, volksverhalen, eetcultuur, feesten en rituelen, vakkennis en technieken, dans en muziek ... Allemaal weerspiegelen ze de levendige diversiteit van mensen en onze samenleving vandaag. Allemaal hebben ze wortels in de geschiedenis waar onze historische gebouwen en landschappen niet enkel stille getuigen maar ook hoofdrolspelers waren.
Werkplaats immaterieel erfgoed is hét aanspreekpunt in Vlaanderen bij vragen over immaterieel erfgoed en de ideale wegwijzer binnen hun sector. Ze zijn enthousiast om jullie als organisatoren te helpen bij het vinden van de juiste insteek én contacten om er een bijzondere Open Monumentendag van te maken. Ontdek hun werking op immaterieelerfgoed.be
Vragen en antwoorden uit de vragensessie van 7 december
Op 7 december verzamelden een twintigtal OMD-organisatoren digitaal om meer te weten te komen rond het thema. We bundelen hier een aantal vragen en antwoorden. Daarnaast werd er ook al wat gebrainstormd en tips uitgewisseld.
Waarom is het thema niet langer Levend erfgoed?
In eerdere communicatie spraken we inderdaad over Levend erfgoed als thema. Dit is de letterlijke vertaling van het Europese thema Living Heritage. Een verwarrende term in Vlaanderen waar het Steunpunt Levend erfgoed al jaren focust op het bewaren van streekeigen huisdierrassen. Living of intangible heritage wordt bij ons consequent als immaterieel erfgoed benoemd. Om mogelijke verwarring te vermijden, kiezen we voor een vertaling van het thema naar "Met hart en ziel". Een term die het brede spectrum aan mogelijke invullingen kan dekken en laagdrempelig en verbindend werkt richting het publiek.
Wat betekent immaterieel erfgoed en waar gaat het om?
Immaterieel erfgoed zijn gewoontes, kennis en praktijken van vandaag, die mensen van vroeger hebben gekregen en willen doorgeven aan toekomstige generaties. Er wordt van onderuit bepaald wat immaterieel erfgoed is, door erfgoedgemeenschappen die zich er rond verzamelen. Het gaat o.a. om:
- Praktijken rond vertellen en taalgebruik
- Muziek en podiumkunsten
- Rituelen, feesten of gebruiken
- Sport en spel
- Eten en drinken
- Ambacht, vakmanschap of technologie
Op immaterieelerfgoed.be kan je de meer dan 300 erfgoedgemeenschappen terugvinden die zich rond een specifieke vorm van immaterieel erfgoed hebben verzameld. Op de website van Vlaanderen kan je de elementen uit Vlaanderen die op de UNESCO Representatieve lijst voor immaterieel cultureel erfgoed staan, terugvinden.
Hoe kom ik in contact met een erfgoedgemeenschap binnen mijn regio waar ik mee kan samenwerken?
- Op erfgoedkaart.be en immaterieelerfgoed.be kan je rechtstreeks organisaties vinden en contacteren
- Binnen je eigen regio is de regionale erfgoedcel natuurlijk een heel goed startpunt. Een overzicht vind je hier.
- Als je met een bepaald thema aan de slag wil gaan, kan je bij de verschillende thematische organisaties zoals CAG, ETWIE, PARCUM, CEMPER, HISTORIES, BOKRIJK, SPORTIMONIUM terecht.
- Werkplaats immaterieel erfgoed kan helpen en doorverwijzen op basis van jouw specifieke vraag, die je liefst even op mail zet naar info@immaterieelerfgoed.be
Zijn er goeie voorbeelden van activiteiten die linken tussen onroerend en immaterieel erfgoed?
- Religieuze gebruiken zijn vaak gelinkt aan een religieus gebouw. Ideaal dus om deze in de kijker te zetten deze keer, en het publiek bepaalde rituelen te laten ervaren of uitvoeren of na te doen denken over een hedendaagse versie hiervan.
- De fanfarecultuur is immaterieel erfgoed. Misschien kan je samenwerken met een lokale fanfare voor een extra feestelijk tintje of hun link met je site in de verf zetten, of doen ze een toer langs verschillende locaties die opengesteld worden.
- Het molenaarsambacht is immaterieel erfgoed en onlosmakelijk verbonden met molens.
- Jenever- en biercultuur zijn ook immaterieel erfgoed dat sterk gelinkt is aan onroerend erfgoed - dat kan gaan van een stokerij, brouwerij, hopast of landschap.
- Glasramen, keramische tegels, schrijnwerkerij, bakstenen,... Er zijn in Vlaanderen nog altijd echte vakmensen die deze zaken restaureren of (re)produceren, al dan niet om historische gebouwen te restaureren. Of kunstenaars die de oude technieken naar hun hand zetten voor nieuwe doeleinden. Haal ze naar je site om te vertellen over wat ze er hebben gedaan. Misschien willen ze ook hun atelier uitzonderlijk openstellen?
Zie verder op deze pagina voor nog meer ideeën en inspiratie.
Is het verplicht om gratis toegang te bieden op OMD?
Open Monumentendag wil bij uitstek een laagdrempelig event zijn, en dus is het uitgangspunt dat het aanbod op die dag gratis is. Als dit echt niet haalbaar is voor jouw site of werking, kan je bekijken op welke manier je toch inkomsten kan krijgen, bv. door een deelactiviteit betalend te maken of slechts een deel van de bezoekers gratis binnen te laten. We raden dit laatste niet aan, omdat het voor weerstand kan zorgen bij bezoekers die hier niet van op de hoogte zijn. Om deel uit te maken van het programma moet er een gratis aanbod zijn op je site.
6 mogelijke insteken die de brug tussen onroerend en immaterieel erfgoed maken
- Er staan vandaag 9 elementen immaterieel erfgoed uit Vlaanderen op de Unesco Representatieve Lijst, sommige gelinkt aan een locatie zoals de garnaalvisserij in Oostduinkerke, andere algemener zoals reuzen- en drakenoptochten, valkerij en biercultuur. Heeft je monument een link met deze elementen? Dan kan je dat op OMD in de kijker zetten.
- Zijn er plaatselijke volksverhalen of legendes waarin je monument een rol speelt? Dan kan je hier misschien een belevingswandeling rond opzetten of in een kleine expo de geschiedenis van de legende en het monument met elkaar verbinden?
- Grasduin eens in de inventaris op immaterieelerfgoed.be, met honderden tradities en technieken die door erfgoedgemeenschappen zijn ingediend omdat ze die met hart en ziel koesteren willen doorgeven aan volgende generaties. Er zit vast iets tussen waar jij mee aan de slag kan.
- Betrek de bezoekers bij je activiteit: doe vooraf een oproep voor het sterkste verhaal, smakelijkste streekgerecht, oudste familiefoto - gelinkt aan je locatie - en stel deze tentoon de dag zelf. Of zet in op actieve erfgoedbeleving en laat je bezoekers ter plaatse aan de slag gaan met ideeën of een activiteit (bv. ambacht).
- Is je monument in restauratie? Een mooie kans om bezoekers mee te nemen in de technieken die vroeger werden gebruikt en in het vakmanschap dat nodig is voor de restauratie.
- Voor religieus erfgoed is de link naar processies of andere religieuze rituelen snel gemaakt. Waarom geen historische terugblik combineren met een hedendaags perspectief of experiment?